اسطرلاب صفوی

اسطرلاب صفوی | جام جهان نما

جام جهان نما یا اسطرلاب یکی از کامل‌ترین و دقیق ترین ابزارها در تاریخ نجوم محسوب می‌شدند که انواع مختلفی دارند. اسطرلاب ها از آن روی که تأثیر به سزایی در علم نجوم داشتند به جام های جهان نما شهرت پیدا کردند. اسطرلاب ها معمولا به صورت مدور و فلزی ساخته می شدند که جنسی از برنج، برنز، اهن، فولاد و یا تخته داشتند. از اسطرلاب ها برای پیدا کردن محل ستارگان، سیارات، منطقه البروج و همچنین به دست آوردن ارتفاع و زاویه نور خورشید استفاده می‌کردند. از دیگر کاربرد اسطرلاب ها به دست آوردن پهنای رودخانه ها، ارتفاع کوه ها، عوارض طبیعی زمین و همچنین تعیین ساعات طلوع و غروب ستارگان و سیارات بود. در این میان محاسبه زمان طلوع و غروب خورشید، یکی از مهم ترین کاربردهای اسطرلاب محسوب می‌شد، چرا که زمان دقیق نماز خواندن را برای مسلمانان ایرانی تعیین می‌کرد. با همه این ها نکته قابل توجه این است که برای استفاده از اسطرلاب نیازی به دانستن، کاربردن فرمول های ریاضی و انجام کارهایی دشوار نیست. 

 اسطرلاب صفوی از انواع اسطرلاب های مسطح و شمالی است که برای استفاده شاه سلطان حسین صفوی ساخته شده است. این اسطرلاب شکلی دایره‌ای دارد و بر روی آن تزئینات، حکاکی، پرچکاری و مشبک کاری های چشمگیری دیده می‌شود. بر بالای اسطرلاب صفوی نیز نیم تاجی منقش قرار دارد. سازنده اسطرلاب صفوی، عبدالعلی بن محمد رفیع الجزی است که تزئین این اسطرلاب را برادرش محمد باقر انجام داده است. اسطرلاب صفوی هم اکنون در موزه ملک تهران در نمایشگاه جهان نما نگه داری می‌شود. 

 

دوره تاریخی: صفویه

زمان ساخت: قرن نهم شمسی، پانصد سال پیش

جنس: برنجی

ابعاد: ارتفاع ۱.۳ سانتی متر؛ قطر ۸ سانتی متر؛ ضخامت ۸ میلی‌متر 

سازندگان: عبدالعلی بن محمد رفیع الجزی و محمد باقر

محل نگهداری: موزه ملک، تهران