قدیمی ترین شطرنج ایران

قدیمی ترین شطرنج ایران

این مجموعه قدیمی ترین مجموعه شطرنج ایران و یکی از قدیمی ترین مجموعه‌های شطرنج دنیاست که تقریبا تمام مهره‌های این مجموعه پیدا شده است. از آنجا که این مجموعه شطرنج ایرانی متعلق به قرن ۱۲ میلادی است، این مجموعه یکی از نمونه های پیشرو در ورژن جدید شطرنج محسوب می‌شود، چرا که قوانین شطرنج امروزی در قرن ۱۵ شکل گرفته است. در نمونه ایرانی پس از مهره شاه، مهره وزیر وجود دارد که در نمونه های اروپایی نامش ملکه است، همچنین به جای مهره فیل شطرنج ایرانی، مهره اسقف قرار دارد. جالب آن که در نمونه های پیشین شطرنج مانند این مجموعه، مهره‌های وزیر و فیل حرکات متفاوتی به نسبت شطرنج امروزی داشته که البته قدرت کم تری نیز داشتند. می توان گفت این تفاوت در قدرت و نوع حرکت مهره‌ها، شطرنج گذشته را به بازی کُند و بی هیجانی بدل می کرده است.

مهره شاه این مجموعه به شکل تخت پادشاهی و مهره وزیر به شکل تختی کوچک‌تر است، مهره فیل دو برآمدگی عاج شکل دارد، مهره اسب دارای برجستگی مثلث شکلی بر بالای سر است، مهره رُخ مستطیلی شکل است که دو زائده در بالا دارد و در نهایت مهره پیاده به صورت نیمکره ایست که به کلاهی نظامی شباهت دارد. نصف مهره‌های این مجموعه به رنگ آبی فیروزه‌ای اند و احتمالا از سنگ فیروزه ساخته شده و باقی مهره‌ها بنفش رنگ می‌باشند. قدیمی ترین مجموعه شطرنج ایرانی متعلق به قرن دوازدهم میلادی و اواخر پنجم شمسی است که در شهر نیشابور کشف شده است. از دوره تاریخی این شطرنج اطلاع دقیقی در دست نیست، اما احتمال می‌رود که متعلق به دوره سلجوقیان باشد. هم اکنون این مجموعه شطرنج در گالری ۴۵۳ موزه متروپولیتن در خیابان فیفث آونو نگه‌داری می‌شود. 

 

دوره تاریخی: احتمالا سلجوقیان

زمان ساخت: اواخر قرن پنجم شمسی، قرن دوازدهم میلادی

جنس: سنگ‌های تراش داده شده و لعابی

ابعاد: بزرگ‌ترین مهره: ارتفاع ۵.۵ سانتی‌متر و قطر ۴.۴ سانتی متر ؛ کوچک ترین مهره: ارتفاع ۳.۳ سانتی متر و قطر ۲.۹ سانتی متر

محل ساخت: نیشابور، ایران

محل نگهداری: موزه متروپولیتن، نیویورک