نقش برجسته شیر دال

نقش برجسته شیر دال | تزئینات کاخ هترا

در سال های ۳۳۶ تا ۳۲۳ پیش از میلاد بود که اسکندر با حمله خود به ایران و پایتخت امپراتوری هخامنشیان، نقطه پایانی بر این قدرت و تاج و تخت دیرینه گذاشت. پس از ورود اسکندر و دار و دسته اش به این مناطق، در سال های بعدی به تدریج تأثیری مشهود از یونانیان در زندگی و فرهنگ مردم خاور نزدیک به چشم می خورد. در سال ۳۳۱ ق. م شهرهای بابل، شوش و پرسپولیس کاملا به دست ارتش اسکندر افتاده بود و این لشکر یونانی پیشروی خود را تا سرزمین هند ادامه داد. اما خوشی های اسکندر مقدونی دوامی نداشت و در سال ۳۲۳ ق.م و در جوانی دچار بیماری شد و با عزرائیل رو در رو شد. پس از مرگ اسکندر، میان سرداران او اختلاف پیش آمد، محدوده وسیع فرمانروایی اش چندین و چند تکه شد و در نهایت راهی برای فرمانروایی پادشاهان سلوکی در ایران و خاور نزدیک ایجاد شد.

امپراتوری اشکانیان که از شمال و شرق ایران برخواسته بود، به مرور زمان توانست قدرت را به دست بگیرد و بیگانگان را از سرزمین مادری خود بیرون کند. این پادشاهی پایتخت خود را تیسفون، شهری باستانی در کرانه رود دجله و نزدیکی بغداد امروزی قرار داد. یکی دیگر از شهرهای مهم اشکانیان، شهر تاریخی هترا بود که در نزدیکی موصل امروزی قرار داشت و شهری تجاری محسوب می شد. اشکانیان برای آن که هترا از چنگ غارتگر رومیان در امان باشد، آن را حسابی تجهیز کرده بودند و ساختمان های مختلفی در شهر بنا کردند. هترا میزبان شهروندانی از ایران، سوریه و عرب های عراق بود.

در پیش رو بخشی از تزئینات سر در کاخ شهر هترا را می بینید که در حدود ۲ هزار سال پیش، در بخش شمالی سرسرای کاخ قرار داشت. جالب آن که این بخش از سر در به گونه ای ساخته شده بود که رو به زمین قرار گرفته بود و بنابراین با بالا بردن سر خود، نقوش برجسته آن دیده می شد. بر روی این قطعه سنگی، نقشی از دو شیردال غران را می بیند که در میان خود از گلدان نیلوفری حفاظت می کنند. خوب است بدانید شیردال ها موجوداتی افسانه ای و نمادین در میان تمدن های باستانی بودند که در دوره های مختلف مورد استفاده قرار می گرفتند. این موجودات که ترکیبی از شیر و عقاب بودند، در واقع سمبل  ویژه ای از پادشاهی و نیروی خارق العاده محسوب می شدند.

دوباره بر می گردیم سراغ نقوش سردر. همان طور که گفتیم در میان شیردال ها گلدانی از نیلوفر به چشم می خورد. باید بدانید که نیلوفرها نیز نمادی از پاکی، مذهب و تذهیب در ایران باستان قلمداد می شدند. بنابراین حال می توان دریافت چرا نیرویی خارق العاده برای نگهبانی از گلدان نیلوفر به کار گرفته شده است.

با دقت به چگونگی خلق نقوش این تزئینات، به وضوح می توان تأثیر هنر رومی را دریافت. البته ویژگی هایی چون تقارن کامل نقش برجسته ها، وجود شیردال و سادگی برگ های نیلوفر همگی مختص هنر خاور نزدیک محسوب می شوند.

امروزه این نقش برجسته اشکانی در موزه متروپولیتن نیویورک در معرض دید عموم قرار دارد. 

 

دوره تاریخی: اشکانی

قدمت:  قرن دوم و سوم میلادی

جنس: سنگ آهک

ابعاد: طول: ۱۷۲.۱ سانتی متر

محل کشف: میانرودان، شهر تاریخی هترا

محل نگهداری: موزه متروپولیتن، نیویورک