کتیبه های گنجنامه همدان
.
کتیبه های گنجنامه همدان | جلوه ای از شکوه تاریخ هخامنشی
تاریخ همیشه برای انسان اهمیت و جذابیت خاص خود را داشته و در راه به دست آوردن اطلاعات راجع به پیشینیان و اجداد، راهنما و یاری گر او بوده است. اینکه در زمان های دور چه کسانی، با چه ویژگی هایی و در چه شرایطی زیست می کرده اند یا چندین حکومت برپا و منقرض شده است؟ همچنین دانستن این موضوع که پادشاهان چه خدمت ها و خیانت هایی بر مردم و سرزمین خویش روا داشته اند، همواره از جذاب ترین موضوع ها برای بشریت بوده است.
در این میان یادگارهایی از گذشته باقی مانده اند، همچون اماکن و بناها، سنگ نوشته ها، کاخ ها و قلعه ها، شعرها و متون قدیمی و گنجینه ها و اشیای تاریخی که به انسان یاری رسانده اند تا بیش از پیش تاریخ و رمز و راز آن را کشف کند.
از میان هزاران نشانه ی تاریخی، این بار دو کتبیه تاریخی را انتخاب کردیم تا با شناخت آن ها سفری در تاریخ داشته باشیم.
راهی قدیمی ترین شهر کشورمان هستیم که باعنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران شناخته می شود. رهسپار جاده می شویم تا به همدان برسیم...
دو کتیبه ی تاریخی در دل کوهستان الوند در جنوب همدان از روزگاران دور باقی مانده؛ کتیبه هایی که پاسخ سوالات تاریخی بسیاری را در خود دارند.
اگر شما نیز همچون ما مشتاق هستید که راجع به این کتیبه ها بیشتر بدانید، با ما همراه شوید.
معرفی کتیبه های گنجنامه همدان | یادگارهای دوران هخامنشی
در انتهای دره ی خوش منظره ی عباس آباد در یکی از کوهپایه های الوند یکی از آثار مهم تاریخی ایران وجود دارد که از زمان حکمرانی دولت هخامنشی تا کنون سردی و گرمی روزگار را تاب آورده و به کتیبه های تاریخی گنجنامه معروف شده است.
قرار گرفتن این کتیبه ها در این محل شاید کمی بی معنا به نظر برسد اما باید بدانید این منطقه در زمان هخامنشیان یکی از شعبه های اصلی راه باستانی بوده که هگمتانه ( پایتخت تابستانی هخامنشیان ) را به بابل در مرکز میانرودان مرتبط می کرده است. به جهت ختم شدن این مسیر به بابل، آن را همچون یک راه مقدس می پنداشتند و به عنوان یکی از با امنیت ترین و پر ترددترین مسیرها از آن یاد می کردند.
تمامی این دلایل باعث شد تا داریوش اول در حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد و پس از به اتمام رسیدن کار سنگ نوشته های بیستون کرمانشاه، دستور نقر ( حجاری ) کتیبه های گنجنامه را بدهد. پس از او فرزندش خشایارشا نیز به پیروی از پدرش دستور نقر یک کتیبه ی دیگر، دقیقا در مجاورت همان کتیبه را داد. هدف شاهان هخامنشی از برجای گذاشتن این کتیبه ها این بود که علاوه بر ستایش اهورامزدا و جلال و جبروت نیاکانشان، اندیشه و باورهای قلبی خود را به رهگذران یادآور شوند.
جالب است بدانید که در کناره های این دو لوح، سوراخ هایی روی صخره دیده می شوند که نشان از وجود پوششی برای محافظتشان از گزند عوامل طبیعی همچون طوفان، باران، آفتاب و... در سال های دور دارد.
ترجمه های فارسی و انگلیسی این سنگ نوشته ها در سال ۱۳۷۳ بر روی دو تخته سنگ، کنده کاری شد و آنها را در ضلع دیگر این محوطه قرار دادند.
این کتیبه ها در تاریخ ۱۵ دی ماه سال ۱۳۱۰ به شماره ی ۹۲ در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده اند.
ویژگی کتیبه ها
موقعیت صخره ای که میزبان کتیبه ها می باشد، به گونه ای است که روی کتیبه ها دقیقا به سمت شرق قرار دارد.
این سنگ نبشته ها به شکل دو فرورفتگی مربع شکل دیده می شوند که دارای ۲.۹ متر طول، ۱.۹ متر عرض و ۳۰ سانتی متر عمق می باشند.
لوح سمت چپ به نام داریوش کبیر است و مقداری بالاتر قرار دارد و کمی پایین تر از آن و در سمت راست لوح دیگری به نام خشایارشا به چشم می خورد. هر کدام از کتیبه ها به سه زبان پارسی، بابلی نو و عیلامی، در سه ستون ِ بیست سطری با خط میخی روی صخره ای بزرگ حک شده اند.
متن سمت چپ به زبان پارسی است که پهنایی در حدود ۱۱۵ سانتی متر دارد. متن وسط به زبان بابلی نو و متن سمت راست به زبان عیلامی با پهناهای کمتر نسبت به زبان پارسی نگاشته شده اند.
رمزگشایی کتیبه ها | کشف اسراری از خط میخی
اوژن فلاندن و پاسکال کوست در سال ۱۲۲۰ شمسی به نگاره برداری و تحقیق راجع به کتیبه ها پرداختند و بعدها، سرهنری راولینسون کاشف بریتانیایی به کمک همین کتیبه ها اسرار بسیاری از خط میخی را کشف کرد. مهم ترین دستاورد تحقیق پیرامون این کتیبه ها این بود که نتایج حاصل از مطالعات، کمک بسیاری به خواندن و ترجمه ی سنگ نوشته ی بیستون کرمانشاه نمود.
ترجمه متن کتیبه ها
اولین واژه ای که در ستون زبان پارسی باستانی دیده می شود، کلمه ی baga به معنی خداست. ترجمه ی فارسی باقی متون کتیبه ها به شرح زیر است:
لوح سمت چپ ( داریوش کبیر): «خدای بزرگ است اهورامزدا، که بزرگترین خدایان است، که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که انسان را آفرید، که شادی را برای انسان آفرید، که داریوش را شاه کرد، شاهی از [میان] بسیاری، فرمانروائی از [میان] بسیاری. من داریوش شاه بزرگ، شاهِ شاهان، شاهِ سرزمین‌ها[یی] که نژادهای گوناگون دارند، شاه سرزمین دور و دراز، پسر ویشتاسب هخامنشی.»
لوح سمت راست (خشایارشا): «خدای بزرگ است اهورامزدا، که بزرگترین خدایان است، که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که برای مردم شادی آفرید، که خشایارشا را شاه کرد، یگانه از میان شاهان بسیار، یگانه فرمانروا از میان فرمانروایان بی‌شمار. من خشایارشا، شاه بزرگ، شاهِ شاهان، شاهِ کشورهای دارای ملل بسیار، شاه این سرزمین بزرگِ دوردستِ پهناور، پسر داریوش شاه هخامنشی.»
می توان گفت متن این دو کتیبه مشابه یکدیگر می باشد اما در کتیبه خشایارشاه به جای داریوش، از نام خشایار و به جای کلمه ویشتاسب از داریوش استفاده شده است.
دلیل نامگذاری
این دو لوح تا به حال اسم های متفاوتی به خود گرفته اند به طور مثال تا سده ی ششم هجری این کتیبه ها را با نام هایی از جمله تنبابر، دادبهان یا دادمهان، سنگ نبشته، نبشت خدایان، کتیبه های الوند، جنگنامه و گنجنامه می شناختند. اما در سال های گذشته بیشتر دو نام آخری مورد استفاده قرار گرفته است.
نام گنجنامه بدین سبب بر روی این کتیبه ها گذاشته شد که در زبان پارسی این کلمه به معنی حکایت و داستان گنج است و اغلب مردم فکر می کرده اند که راز و رمزِ گنجی نهان را در این لوح ها نقر کرده اند.
نام جنگنامه نیز تحت تاثیر داستان ها و افکار مردم از جنگاوری پادشاهان بر روی این بنای تاریخی گذاشته شده است.
