گچبری ساسانی

گچبری ساسانی الگوی آرم دانشگاه تهران

در دوره ساسانی کاخ ها و بناها با انواع شیوه ها تزیین می شد، موزاییک کار، نقاشی دیواری و گچ بری و نقش برجسته در اغلب کاخ ها وجود داشت؛ اما هنری که در این دوره بسیار اهمیت پیدا کرد، گچ بری یا گچ کاری بود که در تزیین دیواره ی بناهای ایران و عراق بیشتر به کار می رفت. البته نخستین گچبری ها متعلق به دوره هخامنشی می باشد اما این هنر در دوره ساسانی بسیار مورد توجه قرار گرفت.

هنرمندان این دوره، از نقش مایه های گیاهی و جانوری به صورت نمادین استفاده می کردند. در برخی نقش ها تاثیر روم و بیزانس مشاهده می شود مثل نقوش پیچک تاک ، صحنه‌های انگورچینی و پیکره‌های بالدار پیروزی.

طرح های گیاهی و هندسی بسیار در این هنر معموال بوده و جالب اینکه نقش انسان به ندرت کار می شده،؛ نمونه های بسیار زیبا و ماهرانه ی این هنر را در آثار تیسفون و بیشاپور دیده شده که اغلب  نقوشی از طرح های گیاهی، ساقه و برگ مو و خوشه انگور است.

در حاشیه ی گچبری ها، نقوش هندسی مانند خطوط مستقیم و شکسته در حالات مختلف به کار می رفته و نقش های متداول در متن کار عبارت بودند از  گل لوتوس، نیلوفر، بلوط، ذرت، میوه انگور، نقش شبیه برگ انجیر و نخل و نیز نقوش کنگره ای.

پرفسور آرتور پوپ (ایران‌شناس آلمانی )در مورد گچبری های ایران این گونه می نویسد:

" ایرانیان سبک و فنون گچبری را به چنان ظرافت و تنوعی رساندند که هیچ ملت دیگری در بهره‌گیری از آن با ایشان برابری نمی کند."

خوشبختانه نمونه های بسیاری از گچ بری های دوره ساسانی به دست آمده که موزه های جهان را مزین کرده است و از آن مهمتر مورد توجه ایرانیان و هنرمندان ایرانی قرار دارد. یکی از این گچ بری ها که از تیسفون به دست آمد، الگویی شد برای  دکتر محسن مقدم، که آرم ماندگار دانشگاه تهران را طراحی کند. وی با الهام از این نقش برجسته ی گچی، نشان این دانشگاه را طراحی و سبب ماندگاری این نقش در اذعان عمومی مردم ایران شد.

 

قدمت: دوره ساسانی (پیش از اسلام)

محل کشف: تیسفون

طراح نشان دانشگاه تهران: مرحوم دکتر محسن مقدم

محل نگهداری: موزه برلین